Between Memory and Amnesia: The Posthumous Portraits of Johan and Cornelis de Witt

Probably copy after Jan de Baen,  The Glorification of Cornelis de Witt, with the , Rijksmuseum, Amsterdam

On August 20, 1672, the brothers Cornelis and Johannes de Witt were brutally murdered in The Hague. They fell victim to a political and populist hate campaign engendered by their deliberately anti-Orangeist stance and by the extremely difficult political and military situation of the Republic of the Seven Netherlands in that year. Around the body parts of the dismembered brothers a memory cult arose among both their political opponents and their adherents. This essay concentrates on the processes of appropriation and rejection, in prints and medals, of the iconic painted portraits of the brothers produced by Jan de Baen and Caspar Netscher immediately after their deaths. In particular Jan de Baen’s allegorical portrait of Cornelis de Witt — created for the Dordrecht town hall after the victorious Dutch raid on the Medway of 1667 — appears to have sparked emotions in 1672 and later. After some months of vehement exchange, artistic production accommodated to a policy of deliberate and officially promoted forgetfulness in which the life and death of the brothers De Witt were inscribed into a much broader policy of reflection with humanistic overtones.

DOI: 10.5092/jhna.2015.7.1.4

Acknowledgements

I would like to express my gratitude to David de Boer, University of Konstanz, Germany, for sharing his presentation “Depicting Death True to Life: The Murder of the De Witt Brothers in Painting and Print,” as part of the seminar Visualizing Revolt and Punishment in Early Modern Times, held at the Mahindra Humanities Center, Harvard, April 25–27, 2014. I also wish to thank both the anonymous external reviewers and the JHNA editor for their help with this article.

Probably copy after Jan de Baen,  The Glorification of Cornelis de Witt, with the ,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 1 Probably copy after Jan de Baen, The Glorification of Cornelis de Witt, with the Dutch Raid on the Medway in the Background, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. SK-4648, (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Jan Luyken,  The Destruction of Jan de Baen’s Allegory on C,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 2 Jan Luyken, The Destruction of Jan de Baen’s Allegory on Cornelis de Witt (on May 13 or June 29, 1672) in the City of Dordrecht, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-1896-A-19368-1549 (Van Eeghen no. 2136, Muller no. 2279-2). Used as an illustration to S. de Vries, Omstandigh vervolg op Johann Ludwig GottfriedsHistorische kronyck  . . .  (Leiden 1698–1700), vol. 2, p. 1297, (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Attributed to Jan de Baen,  The Bodies of the Brothers Jan and Cornelis de W,  1672,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 3 Attributed to Jan de Baen, The Bodies of the Brothers Jan and Cornelis de Witt, Hanging from the Strappado (“wip”), 1672, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. A-15, (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Anonymous (possibly after Willem Paets),  Nocturnal Scene with the Mutilated Bodies of the,  1672,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 4 Anonymous (possibly after Willem Paets), Nocturnal Scene with the Mutilated Bodies of the De Witt Brothers, 1672, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-T-00-3506 (Muller no. 2418-A), (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Anthony de Vos after Jan de Baen,  Portrait of Johan de Witt (with accompanying ve,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 5 Anthony de Vos after Jan de Baen, Portrait of Johan de Witt (with accompanying verse), Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-61.691, (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Hendrik Bary after Caspar Netscher,  Portrait of Johan de Witt (with a laudatory poe,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 6 Hendrik Bary after Caspar Netscher, Portrait of Johan de Witt (with a laudatory poem by Geraert Brandt I), Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-BI-624, (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Anonymous,  Op de afbeeldinge der heeren gebroeders Cornelis, 1672,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 7 Anonymous, Op de afbeeldinge der heeren gebroeders Cornelis en Johan de Witt, 1672, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-77.162 (Muller no. 2421a), (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Anonymous,  Medal Commemorating the Death of Cornelis and Jo,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 8 Anonymous, Medal Commemorating the Death of Cornelis and Johan de Witt, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-82.252 (Muller no. 2427d), (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Anonymous,  Medal in Praise of Cornelis and Johan de Witt,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 9 Anonymous, Medal in Praise of Cornelis and Johan de Witt, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-82.250 (Muller no. 2742-d), (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Romeyn de Hooghe,  Witten wonder spiegel,  1675,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 10 Romeyn de Hooghe, Witten wonder spiegel, 1675, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-67.709 (Muller no. 2390), (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Coenraet Decker,  Allegory on the Death of Johan and Cornelis de W,  1678,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 11 Coenraet Decker, Allegory on the Death of Johan and Cornelis de Witt, 1678, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-50.054 (Muller no. 2423), (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
  1. 1. On the historical objects in the Amsterdam Rijksmuseum that bear upon Johan and Cornelis de Witt, see Remmet van Luttervelt, “Herinneringen aan Johan en Cornelis de Witt in het Rijksmuseum,” Bulletin van het Rijksmuseum 8 (1960): 27–63; this particular painting is discussed on page 51. Simon Fokke made an etching based on a drawing by Aert Schouman after a smaller and slightly different version of the composition that still belonged to the de Witt family around 1750. See Jan Wagenaar, Vaderlandsche Historie, 2nd ed., vol. 13 (Amsterdam: Johannes Allart, 1794), opposite p. 478 (copies in the Rijksmuseum, Amsterdam, inv. nos. RP-P-1896-A-19368-1549 and RP-P-OB-82.060). Wagenaar characterizes this version as a model; usually it is considered to be a copy after the lost original. For the frame of this painting, see P. J. J. van Thiel and C.J. de Bruyn Kops, Prijst de lijst: De Hollandse schilderijlijst in de zeventiende eeuw, exh. cat. (Amsterdam: Rijksmuseum, 1984), cat. no. 51.

  2. 2. The Rijksmuseum, Amsterdam, has in its possession some parts of the Royal Charles; see Remmet van Luttervelt, “Herinneringen aan Michiel de Ruyter in het Rijksmuseum,” Bulletin van het Rijksmuseum 5 (1957): 28–70, esp. 51–52.

  3. 3. I have derived much of the factual information on the events in 1672 from Luc Panhuysen, De Ware Vrijheid: De levens van Johan en Cornelis de Witt (Amsterdam and Antwerp: Atlas, 2005), esp. chapter 10 (“Ten onder”: “Down”), 395–462. Also Donald Haks, Vaderland en vrede 1672-1713: publiciteit over de Nederlandse Republiek in oorlog (Hilversum: Verloren, 2013), esp. 126-127.

  4. 4. The city council of Dordrecht decided on the commission on July 30, 1667; the inscription for the ornamental frame was drafted on July 3, 1670. The Rijksmuseum, Amsterdam, holds a fragment of the destroyed frame, inv. no. NG-NM-10784. On the commission, see also Panhuysen, Ware Vrijheid, 342–43.

  5. 5. Romeyn de Hooghe after Jan de Baen, etching, 465 x 685 mm, Dordrecht, Regionaal Archief, “Dordracum Illustratum,” inv. no. 551_20038 (old: 2677); copy also in the Rijksmuseum, Amsterdam, inv. no. RP-P-OB-79.428 (Muller no. 2276).

  6. 6. Wagenaar, Vaderlansche Historie, 478; Panhuysen, Ware Vrijheid, 341–45. Marjan Scharloo, “Majesteitsschennis in metaal?” in Hulde! Penningkunst in de Gouden Eeuw, ed. Jan Pelsdonk and M. Plomp (Haarlem: Teylers Museum / Zwolle: Wbooks, 2012), 25–39, esp. 35–37.

  7. 7. In the literature on this event, there seems to be some disagreement on the exact date of the smashing of De Baen’s painting. The earliest sources, such as Pieter Valckenier, ’t Verwerd Europa, ofte politijke en historische beschrijvinge der waare fundamenten en oorsaken van de oorlogen en revolutien in Europa …, 2nd ed. (Amsterdam: Hendrik and Dirk Boom, 1675), 3:677, and Emanuel van der Hoeven, Leeven en dood der doorlugtige heeren gebroeders Cornelis de Witt … en Johan de Witt … (Amsterdam: Jan ten Hoorn, 1705), 2:353–54, speak of May 13, 1672; this date is supported by Ronald Prud’homme van Reine, Moordenaars van Jan de Witt: De zwartste bladzijde van de Gouden Eeuw (Utrecht, Amsterdam, and Antwerp: De Arbeiderspers, 2013), 74, 199 n. 11, and Michel Reinders, Gedrukte chaos. Populisme en moord in het Rampjaar 1672 (Amsterdam: Balans, 2010), 46–50. Panhuysen, Ware Vrijheid, 432, 499 n. 81, however, contends that the event must have occurred later, presumably on June 29, 1672.

  8. 8. For this phenomenon in a later period, see Wolfgang Cilleßen and Rolf Reichardt, “Satirische Begräbnis-Rituale in der revolutionären Bildpublizistik 1786–1848,” in Symbolische Politik und politische Zeichensysteme im Zeitalter der französischen Revolutionen (1789–1848), ed. Rolf Reichardt et al. (Münster: Rhema, 2005), 17–81.

  9. 9. For a (almost) complete catalogue of portraits and prints depicting Cornelis and Johan de Witt, see C. H. C. A. van Sypesteyn, Cornelis en Johan de Witt: Portretten en historieprenten (’s-Gravenhage: W. P. van Stockum, 1929).

  10. 10. Panhuysen, Ware Vrijheid, 460, mentions that several butchers in the mob helped to dismember the bodies.

  11. 11. On the provenance, see Frans Grijzenhout, “Tempel voor Nederland: De Nationale Konst-Gallerij in ’s-Gravenhage,” Nederlands Kunsthistorische Jaarboek 35 (1984): 1–75, esp. 20. Van Luttervelt, “Herinneringen aan Johan  en Cornelis de Witt,” 59, considers the painting a copy after a contemporary print. On the inscription, see Yvette Bruijnen and Michel van de Laar, “Geschreven, gestempeld of geplakt: Verscholen informatie op de keerzijde van schilderijen,” Bulletin van het Rijksmuseum 54 (2006): 428–49, esp. 433. http://dx.doi.org/10.1163/22145966-90000583

  12. 12. The classic study on the reputation of the brothers De Witt in the eighteenth century is Pieter Geyl, “De Witten-oorlog. Een pennestrijd in 1757,” Mededelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappenafdeling Letterkunde, Nieuwe reeks 16, no. 10 (1953): 377–526. Also J. de Haan, “Van staatsgezind tot liberaal: De beeldvorming over Johan de Witt in de revolutietijd (1757–1840),” Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden 120 (2005), 28–47. See also I. Leonard Leeb, The Ideological Origins of the Batavian Revolution (The Hague: Nijhoff, 1973), 30–34, 86–97, and Frans Grijzenhout, Feesten voor het Vaderland: Patriotse en Bataafse feesten 1780–1806 (Zwolle: Waanders, 1989), esp. 22, 90, 147–48. On the preservation and the cult of “staatsgezinde” relics, see Wim H. Vroom, Het wonderlid van Jan de Witt en andere vaderlandse relieken (Nijmegen: SUN, 1997), esp. 14–18, 66–69.
    http://dx.doi.org/10.1007/978-94-010-2493-8

  13. 13. The original painting (1669) is in the Dordrechts Museum, oil on canvas, 131.6 x 106.8 cm. For a similar print by Anthony de Vos, with a different verse: Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-61.690.

  14. 14. The original print cum poem: “Op d’afbeelding van Jan de Wit, zoo als het zelve onder de print van zijn beeltenis gevonden wordt,” as mentioned in W. P. C. Knuttel and H. van der Hoeven, Catalogus van de pamfletten-verzameling berustende in de Koninklijke Bibliotheek (Utrecht: HES Publishers, 1978), no. 10368. For the reactions, see Knuttel and van der Hoeven nos. 10369–371.

  15. 15. Knuttel and van der Hoeven nos. 10189a–694, contain almost a hundred pamphlets on the events of August 20, 1672, and their consequences. For an analysis, see Reinders, Gedrukte chaos, esp. 161–93. 

  16. 16. Knuttel and van der Hoeven no. 10372.

  17. 17. Joachim Oudaen, Haagsche broeder-moord, of Dolle blydschap: Treurspel, 1673 (published 1712), ed. Netherlandish Studies Group (Utrecht: Instituut De Vooys, 1982), 88. On Oudaen, see J. Melles, Joachim Oudaan, heraut der verdraagzaamheid, 1628–1692 (Utrecht: Kemink, 1958), esp. 70–92.

  18. 18. The Dordrechts Museum owns three of these medals on the death of Cornelis and Johan de Witt, inv. nos. 136, 4457, 4462; other copies are in the Rijksmuseum, Amsterdam. Compare Gerard van Loon, Beschryving der Nederlandsche historipenningen . . . (’s-Gravenhage: Christiaan van Lom et al., 1723–31), 3:87–90. I would like to thank Jan Pelsdonk, curator of medals at Teylers Museum, Haarlem, for the generous way he shared his knowledge of this topic.

  19. 19. Cornelis Saftleven, Painted Satire on the Trial of Johan van Oldenbarnevelt, 1663, oil on canvas, 63 x 86 cm, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. SK-A-1588. On this painting, see Hans-Joachim Raupp, “‘Trucidata Innocentia’: Die Verurteilung des Oldenbarnevelt bei Joost van den Vondel und Cornelis Saftleven,” in Wort und Bild in der niederländischen Kunst und Literatur des 16. und 17. Jahrhunderts, ed. Justus Müller Hofstede and Herman W. J. Vekeman (Erftstadt: Lukassen, 1984), 209–19.

  20. 20. See also Rainer Donandt, “Sturm,” in Handbuch der politischen Ikonographie, ed. Martin Warnke, Hendrik Ziegler (Munich: Beck, 2011), 2:409–15, esp. 411–12 (for comments on another commemorative medal on the brothers’ death).

  21. 21. Compare (Romeyn de Hooghe?), Anticurius van Loevesteyn, 1674, etching, 530 x 370 mm, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-79.152 (Muller no. 2523), and Circle of Romeyn de Hooghe, De doodt van het Eeuwigh Edict, 1674, etching, 535 x 348 mm, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-79.294 (Muller no. 2524-b).

  22. 22. For the wider context of artistic response to political defeat, see, for example, Dietrich Erben, “Die Pyramide Ludwigs XIV. in Rom: Ein Schanddenkmal im Dienst diplomatischer Vorherrschaft,” Römisches Jahrbuch der Bibliotheca Hertziana 31 (1996): 427–58. 

  23. 23. A copy of the published version: Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-77.182. Reinders, Gedrukte chaos, 260–67, gives a detailed account of several bans on pamphlets in the aftermath of the events on August 20, 1672.

  24. 24. See, for example, Bedenckinge op de amnestia. Dat is vergetinge van alle offensien deses tijts welcke eenige meenen dat behoort aengestelt ende gepubliceert te werden, 1627 (Knuttel and van der Hoeven no. 3765); Provinciale amnestie, 1650–51 (Knuttel and van der Hoeven nos. 7024–25.

  25. 25. Jan van de Velde II, AMNΣSTIA ofte Vergetelheyd, 1623, etching, 550 x 352 mm, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-81.068.

  26. 26. Romeyn de Hooghe, Orangien  wonder spiegel, 1675, Amsterdam, inv. no. Rijksmuseum, RP-P-OB-67.710 (Muller no. 2304). On De Hooghe and actuality, see Henk van Nierop, “Profijt en propaganda: Nieuwsprenten en de verbeelding van het nieuws,” in Romeyn de Hooghe: De verbeelding van de late Gouden Eeuw, Henk F. K. van Nierop et al. (Zwolle: Waanders, 2008), 66–85.

  27. 27. Monogrammist IvR, Portrait Medal of the Brothers De Witt (with the history of King Sesostris on the reverse)1672 or later, silver, 50 mm diameter, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. NG-VG-1-1074; compare Van Loon, Nederlandsche historipenningen, 3:87 (no. 2). For a recent interpretation of Pieter Lastman’s representation of the theme, now in the Fine Arts Museum, San Francisco, see Christian Tico Seifert, Pieter Lastman: Studien zu Leben und Werk; Mit einem kritischen Verzeichnis der Werke mit Themen aus der antiken Mythologie und Historie (Petersberg: Michael Imhof, 2011), 22–23, 138.

  28. 28. Het swart toneel-gordyn, opgeschoven voor de heeren gebroederen Cornelis en Johan de Witt (n.p., 1676) (Knuttel and van Hoeven no. 11410 [pp. 31–32]. Haeghsche verdedigingh, ofte het toegeschoven swart toneel-gordyn, voor de heeren gebroederen . . . de Witt (Knuttel and van der Hoeven no. 11410a) is a counter version from the same year.

  29. 29. For the broader picture of the functions of Dutch portraiture in the seventeenth century, see Ann Jensen Adams, Public Faces and Private Identities: Portraiture and the Production of Community (Cambridge: Cambridge University Press, 2009), 1–58. 

Adams, Ann Jensen. Public Faces and Private Identities: Portraiture and the Production of Community. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.

Bruijnen, Yvette, and Michel van de Laar. “Geschreven, gestempeld of geplakt: Verscholen informatie op de keerzijde van schilderijen.” Bulletin van het Rijksmuseum 54 (2006): 428–49.

Cilleßen, Wolfgang, and Rolf Reichardt. “Satirische Begräbnis-Rituale in der revolutionären Bildpublizistik 1786–1848.”In Symbolische Politik und politische Zeichensysteme im Zeitalter der französischen Revolutionen (1789–1848). Edited by Rolf Reichardt et al., 17–81. Münster: Rhema, 2005.

Erben, Dietrich. “Die Pyramide Ludwigs XIV. in Rom: Ein Schanddenkmal im Dienst diplomatischer Vorherrschaft.” Römisches Jahrbuch der Bibliotheca Hertziana 31 (1996): 427–58.

Geyl, Pieter. “De Witten-oorlog: Een pennestrijd in 1757.” Mededelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, afdeling Letterkunde, Nieuwe reeks 16, no. 10 (1953): 377–526.

Grijzenhout, Frans. Feesten voor het Vaderland: Patriotse en Bataafse feesten 1780–1806. Zwolle: Waanders, 1989.

Grijzenhout, Frans. “Tempel voor Nederland: De Nationale Konst-Gallerij in ’s-Gravenhage.” Nederlands Kunsthistorische Jaarboek 35 (1984): 1–75.
http://dx.doi.org/10.1163/22145966-90000583

Haks, Donald. Vaderland en vrede 1672-1713: publiciteit over de Nederlandse Republiek in oorlog Hilversum: Verloren, 2013.

Haan, J. de. “Van staatsgezind tot liberaal: De beeldvorming over Johan de Witt in de revolutietijd (1757–1840).” Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden 120 (2005): 28–47.

Hoeven, Emanuel van der. Leeven en dood der doorlugtige heeren gebroeders Cornelis de Witt . . . en Johan de Witt . . . 2 vols. Amsterdam: Jan ten Hoorn, 1705.

Knuttel, W. P. C., and H. van der Hoeven. Catalogus van de pamfletten-verzameling berustende in de Koninklijke Bibliotheek. 9 vols. Utrecht: HES Publishers, 1978.

Leeb, I. Leonard. The Ideological Origins of the Batavian Revolution. The Hague: Nijhoff, 1973.
http://dx.doi.org/10.1007/978-94-010-2493-8

Loon,Gerard van. Beschryving der Nederlandsche historipenningen . . .4 vols. ’s-Gravenhage: Christiaan van Lom et al., 1723–31.

Luttervelt, Remmet van. “Herinneringen aan Johan en Cornelis de Witt in het Rijksmuseum.” Bulletin van het Rijksmuseum 8 (1960): 27–63.

Luttervelt, Remmet van. “Herinneringen aan Michiel de Ruyter in het Rijksmuseum.” Bulletin van het Rijksmuseum 5 (1957): 28–70.

Melles, J. Joachim Oudaan, heraut der verdraagzaamheid, 1628–1692. Utrecht: Kemink, 1958.

Nierop, Henk van. “Profijt en propaganda: Nieuwsprenten en de verbeelding van het nieuws.” In Romeyn de Hooghe: De verbeelding van de late Gouden Eeuw, edited by Henk F. K. van Nierop et al., 66–85. Zwolle: Waanders, 2008.

Oudaen, Joachim. Haagsche broeder-moord, of Dolle blydschap: Treurspel. 1673 (published 1712).Edited by Netherlandish Studies Group. Utrecht: Instituut De Vooys, 1982.

Panhuysen, Luc. De Ware Vrijheid: De levens van Johan en Cornelis de Witt. Amsterdam and Antwerp: Atlas, 2005.

Prud’homme van Reine, Ronald. Moordenaars van Jan de Witt: De zwartste bladzijde van de Gouden Eeuw. Utrecht, Amsterdam, and Antwerp: De Arbeiderspers, 2013.

Raupp, Hans-Joachim. “‘Trucidata Innocentia’: Die Verurteilung des Oldenbarnevelt bei Joost van den Vondel und Cornelis Saftleven.” In Wort und Bild in der niederländischen Kunst und Literatur des 16. und 17. Jahrhunderts. Edited by Justus Müller Hofstede and Herman W. J. Vekeman, 209–19. Erftstadt: Lukassen, 1984.

Reinders, Michel. Gedrukte chaos: Populisme en moord in het Rampjaar 1672, Amsterdam: Balans, 2010.

Scharloo, Marjan. “Majesteitsschennis in metaal?” In Hulde!: Penningkunst in De Gouden Eeuw. Edited by Jan Pelsdonk and M. Plomp, 25–39. Haarlem: Teylers Museum / Zwolle: Wbooks, 2012.

Seifert, Christian Tico. Pieter Lastman: Studien zu Leben und Werk; Mit einem kritischen Verzeichnis der Werke mit Themen aus der antiken Mythologie und Historie. Petersberg: Michael Imhof, 2011.

Sypesteyn, C. H. C. A. van. Cornelis en Johan de Witt: Portretten en historieprenten. ’s-Gravenhage: W. P. van Stockum, 1929.

Thiel, P. J. J. van, and C. J. de Bruyn Kops. Prijst de lijst: De Hollandse schilderijlijst in de zeventiende eeuw. Exh. cat. Amsterdam: Rijksmuseum, 1984.

Valckenier, Pieter. ‘t Verwerd Europa, ofte politijke en historische beschryvinge der waare fundamenten en oorsaken van de oorlogen en revolutien in Europa . . . 2nd ed. 3 vols. Amsterdam: Hendrik and Dirk Boom, 1675.

Vroom, Wim H., Het wonderlid van Jan de Witt en andere vaderlandse relieken. Nijmegen: SUN, 1997.

Wagenaar, Jan. Vaderlandsche Historie. 2nd ed. Vol. 13. Amsterdam: Johannes Allart, 1794.

Warnke, Martin, and Hendrik Ziegler, eds. Handbuch der politischen Ikonographie. 2 vols. Munich: Beck, 2011.

List of Illustrations

Probably copy after Jan de Baen,  The Glorification of Cornelis de Witt, with the ,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 1 Probably copy after Jan de Baen, The Glorification of Cornelis de Witt, with the Dutch Raid on the Medway in the Background, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. SK-4648, (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Jan Luyken,  The Destruction of Jan de Baen’s Allegory on C,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 2 Jan Luyken, The Destruction of Jan de Baen’s Allegory on Cornelis de Witt (on May 13 or June 29, 1672) in the City of Dordrecht, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-1896-A-19368-1549 (Van Eeghen no. 2136, Muller no. 2279-2). Used as an illustration to S. de Vries, Omstandigh vervolg op Johann Ludwig GottfriedsHistorische kronyck  . . .  (Leiden 1698–1700), vol. 2, p. 1297, (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Attributed to Jan de Baen,  The Bodies of the Brothers Jan and Cornelis de W,  1672,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 3 Attributed to Jan de Baen, The Bodies of the Brothers Jan and Cornelis de Witt, Hanging from the Strappado (“wip”), 1672, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. A-15, (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Anonymous (possibly after Willem Paets),  Nocturnal Scene with the Mutilated Bodies of the,  1672,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 4 Anonymous (possibly after Willem Paets), Nocturnal Scene with the Mutilated Bodies of the De Witt Brothers, 1672, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-T-00-3506 (Muller no. 2418-A), (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Anthony de Vos after Jan de Baen,  Portrait of Johan de Witt (with accompanying ve,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 5 Anthony de Vos after Jan de Baen, Portrait of Johan de Witt (with accompanying verse), Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-61.691, (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Hendrik Bary after Caspar Netscher,  Portrait of Johan de Witt (with a laudatory poe,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 6 Hendrik Bary after Caspar Netscher, Portrait of Johan de Witt (with a laudatory poem by Geraert Brandt I), Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-BI-624, (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Anonymous,  Op de afbeeldinge der heeren gebroeders Cornelis, 1672,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 7 Anonymous, Op de afbeeldinge der heeren gebroeders Cornelis en Johan de Witt, 1672, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-77.162 (Muller no. 2421a), (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Anonymous,  Medal Commemorating the Death of Cornelis and Jo,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 8 Anonymous, Medal Commemorating the Death of Cornelis and Johan de Witt, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-82.252 (Muller no. 2427d), (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Anonymous,  Medal in Praise of Cornelis and Johan de Witt,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 9 Anonymous, Medal in Praise of Cornelis and Johan de Witt, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-82.250 (Muller no. 2742-d), (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Romeyn de Hooghe,  Witten wonder spiegel,  1675,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 10 Romeyn de Hooghe, Witten wonder spiegel, 1675, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-67.709 (Muller no. 2390), (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]
Coenraet Decker,  Allegory on the Death of Johan and Cornelis de W,  1678,  Rijksmuseum, Amsterdam
Fig. 11 Coenraet Decker, Allegory on the Death of Johan and Cornelis de Witt, 1678, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-50.054 (Muller no. 2423), (artwork in the public domain) [side-by-side viewer]

Footnotes

  1. 1. On the historical objects in the Amsterdam Rijksmuseum that bear upon Johan and Cornelis de Witt, see Remmet van Luttervelt, “Herinneringen aan Johan en Cornelis de Witt in het Rijksmuseum,” Bulletin van het Rijksmuseum 8 (1960): 27–63; this particular painting is discussed on page 51. Simon Fokke made an etching based on a drawing by Aert Schouman after a smaller and slightly different version of the composition that still belonged to the de Witt family around 1750. See Jan Wagenaar, Vaderlandsche Historie, 2nd ed., vol. 13 (Amsterdam: Johannes Allart, 1794), opposite p. 478 (copies in the Rijksmuseum, Amsterdam, inv. nos. RP-P-1896-A-19368-1549 and RP-P-OB-82.060). Wagenaar characterizes this version as a model; usually it is considered to be a copy after the lost original. For the frame of this painting, see P. J. J. van Thiel and C.J. de Bruyn Kops, Prijst de lijst: De Hollandse schilderijlijst in de zeventiende eeuw, exh. cat. (Amsterdam: Rijksmuseum, 1984), cat. no. 51.

  2. 2. The Rijksmuseum, Amsterdam, has in its possession some parts of the Royal Charles; see Remmet van Luttervelt, “Herinneringen aan Michiel de Ruyter in het Rijksmuseum,” Bulletin van het Rijksmuseum 5 (1957): 28–70, esp. 51–52.

  3. 3. I have derived much of the factual information on the events in 1672 from Luc Panhuysen, De Ware Vrijheid: De levens van Johan en Cornelis de Witt (Amsterdam and Antwerp: Atlas, 2005), esp. chapter 10 (“Ten onder”: “Down”), 395–462. Also Donald Haks, Vaderland en vrede 1672-1713: publiciteit over de Nederlandse Republiek in oorlog (Hilversum: Verloren, 2013), esp. 126-127.

  4. 4. The city council of Dordrecht decided on the commission on July 30, 1667; the inscription for the ornamental frame was drafted on July 3, 1670. The Rijksmuseum, Amsterdam, holds a fragment of the destroyed frame, inv. no. NG-NM-10784. On the commission, see also Panhuysen, Ware Vrijheid, 342–43.

  5. 5. Romeyn de Hooghe after Jan de Baen, etching, 465 x 685 mm, Dordrecht, Regionaal Archief, “Dordracum Illustratum,” inv. no. 551_20038 (old: 2677); copy also in the Rijksmuseum, Amsterdam, inv. no. RP-P-OB-79.428 (Muller no. 2276).

  6. 6. Wagenaar, Vaderlansche Historie, 478; Panhuysen, Ware Vrijheid, 341–45. Marjan Scharloo, “Majesteitsschennis in metaal?” in Hulde! Penningkunst in de Gouden Eeuw, ed. Jan Pelsdonk and M. Plomp (Haarlem: Teylers Museum / Zwolle: Wbooks, 2012), 25–39, esp. 35–37.

  7. 7. In the literature on this event, there seems to be some disagreement on the exact date of the smashing of De Baen’s painting. The earliest sources, such as Pieter Valckenier, ’t Verwerd Europa, ofte politijke en historische beschrijvinge der waare fundamenten en oorsaken van de oorlogen en revolutien in Europa …, 2nd ed. (Amsterdam: Hendrik and Dirk Boom, 1675), 3:677, and Emanuel van der Hoeven, Leeven en dood der doorlugtige heeren gebroeders Cornelis de Witt … en Johan de Witt … (Amsterdam: Jan ten Hoorn, 1705), 2:353–54, speak of May 13, 1672; this date is supported by Ronald Prud’homme van Reine, Moordenaars van Jan de Witt: De zwartste bladzijde van de Gouden Eeuw (Utrecht, Amsterdam, and Antwerp: De Arbeiderspers, 2013), 74, 199 n. 11, and Michel Reinders, Gedrukte chaos. Populisme en moord in het Rampjaar 1672 (Amsterdam: Balans, 2010), 46–50. Panhuysen, Ware Vrijheid, 432, 499 n. 81, however, contends that the event must have occurred later, presumably on June 29, 1672.

  8. 8. For this phenomenon in a later period, see Wolfgang Cilleßen and Rolf Reichardt, “Satirische Begräbnis-Rituale in der revolutionären Bildpublizistik 1786–1848,” in Symbolische Politik und politische Zeichensysteme im Zeitalter der französischen Revolutionen (1789–1848), ed. Rolf Reichardt et al. (Münster: Rhema, 2005), 17–81.

  9. 9. For a (almost) complete catalogue of portraits and prints depicting Cornelis and Johan de Witt, see C. H. C. A. van Sypesteyn, Cornelis en Johan de Witt: Portretten en historieprenten (’s-Gravenhage: W. P. van Stockum, 1929).

  10. 10. Panhuysen, Ware Vrijheid, 460, mentions that several butchers in the mob helped to dismember the bodies.

  11. 11. On the provenance, see Frans Grijzenhout, “Tempel voor Nederland: De Nationale Konst-Gallerij in ’s-Gravenhage,” Nederlands Kunsthistorische Jaarboek 35 (1984): 1–75, esp. 20. Van Luttervelt, “Herinneringen aan Johan  en Cornelis de Witt,” 59, considers the painting a copy after a contemporary print. On the inscription, see Yvette Bruijnen and Michel van de Laar, “Geschreven, gestempeld of geplakt: Verscholen informatie op de keerzijde van schilderijen,” Bulletin van het Rijksmuseum 54 (2006): 428–49, esp. 433. http://dx.doi.org/10.1163/22145966-90000583

  12. 12. The classic study on the reputation of the brothers De Witt in the eighteenth century is Pieter Geyl, “De Witten-oorlog. Een pennestrijd in 1757,” Mededelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappenafdeling Letterkunde, Nieuwe reeks 16, no. 10 (1953): 377–526. Also J. de Haan, “Van staatsgezind tot liberaal: De beeldvorming over Johan de Witt in de revolutietijd (1757–1840),” Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden 120 (2005), 28–47. See also I. Leonard Leeb, The Ideological Origins of the Batavian Revolution (The Hague: Nijhoff, 1973), 30–34, 86–97, and Frans Grijzenhout, Feesten voor het Vaderland: Patriotse en Bataafse feesten 1780–1806 (Zwolle: Waanders, 1989), esp. 22, 90, 147–48. On the preservation and the cult of “staatsgezinde” relics, see Wim H. Vroom, Het wonderlid van Jan de Witt en andere vaderlandse relieken (Nijmegen: SUN, 1997), esp. 14–18, 66–69.
    http://dx.doi.org/10.1007/978-94-010-2493-8

  13. 13. The original painting (1669) is in the Dordrechts Museum, oil on canvas, 131.6 x 106.8 cm. For a similar print by Anthony de Vos, with a different verse: Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-61.690.

  14. 14. The original print cum poem: “Op d’afbeelding van Jan de Wit, zoo als het zelve onder de print van zijn beeltenis gevonden wordt,” as mentioned in W. P. C. Knuttel and H. van der Hoeven, Catalogus van de pamfletten-verzameling berustende in de Koninklijke Bibliotheek (Utrecht: HES Publishers, 1978), no. 10368. For the reactions, see Knuttel and van der Hoeven nos. 10369–371.

  15. 15. Knuttel and van der Hoeven nos. 10189a–694, contain almost a hundred pamphlets on the events of August 20, 1672, and their consequences. For an analysis, see Reinders, Gedrukte chaos, esp. 161–93. 

  16. 16. Knuttel and van der Hoeven no. 10372.

  17. 17. Joachim Oudaen, Haagsche broeder-moord, of Dolle blydschap: Treurspel, 1673 (published 1712), ed. Netherlandish Studies Group (Utrecht: Instituut De Vooys, 1982), 88. On Oudaen, see J. Melles, Joachim Oudaan, heraut der verdraagzaamheid, 1628–1692 (Utrecht: Kemink, 1958), esp. 70–92.

  18. 18. The Dordrechts Museum owns three of these medals on the death of Cornelis and Johan de Witt, inv. nos. 136, 4457, 4462; other copies are in the Rijksmuseum, Amsterdam. Compare Gerard van Loon, Beschryving der Nederlandsche historipenningen . . . (’s-Gravenhage: Christiaan van Lom et al., 1723–31), 3:87–90. I would like to thank Jan Pelsdonk, curator of medals at Teylers Museum, Haarlem, for the generous way he shared his knowledge of this topic.

  19. 19. Cornelis Saftleven, Painted Satire on the Trial of Johan van Oldenbarnevelt, 1663, oil on canvas, 63 x 86 cm, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. SK-A-1588. On this painting, see Hans-Joachim Raupp, “‘Trucidata Innocentia’: Die Verurteilung des Oldenbarnevelt bei Joost van den Vondel und Cornelis Saftleven,” in Wort und Bild in der niederländischen Kunst und Literatur des 16. und 17. Jahrhunderts, ed. Justus Müller Hofstede and Herman W. J. Vekeman (Erftstadt: Lukassen, 1984), 209–19.

  20. 20. See also Rainer Donandt, “Sturm,” in Handbuch der politischen Ikonographie, ed. Martin Warnke, Hendrik Ziegler (Munich: Beck, 2011), 2:409–15, esp. 411–12 (for comments on another commemorative medal on the brothers’ death).

  21. 21. Compare (Romeyn de Hooghe?), Anticurius van Loevesteyn, 1674, etching, 530 x 370 mm, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-79.152 (Muller no. 2523), and Circle of Romeyn de Hooghe, De doodt van het Eeuwigh Edict, 1674, etching, 535 x 348 mm, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-79.294 (Muller no. 2524-b).

  22. 22. For the wider context of artistic response to political defeat, see, for example, Dietrich Erben, “Die Pyramide Ludwigs XIV. in Rom: Ein Schanddenkmal im Dienst diplomatischer Vorherrschaft,” Römisches Jahrbuch der Bibliotheca Hertziana 31 (1996): 427–58. 

  23. 23. A copy of the published version: Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-77.182. Reinders, Gedrukte chaos, 260–67, gives a detailed account of several bans on pamphlets in the aftermath of the events on August 20, 1672.

  24. 24. See, for example, Bedenckinge op de amnestia. Dat is vergetinge van alle offensien deses tijts welcke eenige meenen dat behoort aengestelt ende gepubliceert te werden, 1627 (Knuttel and van der Hoeven no. 3765); Provinciale amnestie, 1650–51 (Knuttel and van der Hoeven nos. 7024–25.

  25. 25. Jan van de Velde II, AMNΣSTIA ofte Vergetelheyd, 1623, etching, 550 x 352 mm, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. RP-P-OB-81.068.

  26. 26. Romeyn de Hooghe, Orangien  wonder spiegel, 1675, Amsterdam, inv. no. Rijksmuseum, RP-P-OB-67.710 (Muller no. 2304). On De Hooghe and actuality, see Henk van Nierop, “Profijt en propaganda: Nieuwsprenten en de verbeelding van het nieuws,” in Romeyn de Hooghe: De verbeelding van de late Gouden Eeuw, Henk F. K. van Nierop et al. (Zwolle: Waanders, 2008), 66–85.

  27. 27. Monogrammist IvR, Portrait Medal of the Brothers De Witt (with the history of King Sesostris on the reverse)1672 or later, silver, 50 mm diameter, Amsterdam, Rijksmuseum, inv. no. NG-VG-1-1074; compare Van Loon, Nederlandsche historipenningen, 3:87 (no. 2). For a recent interpretation of Pieter Lastman’s representation of the theme, now in the Fine Arts Museum, San Francisco, see Christian Tico Seifert, Pieter Lastman: Studien zu Leben und Werk; Mit einem kritischen Verzeichnis der Werke mit Themen aus der antiken Mythologie und Historie (Petersberg: Michael Imhof, 2011), 22–23, 138.

  28. 28. Het swart toneel-gordyn, opgeschoven voor de heeren gebroederen Cornelis en Johan de Witt (n.p., 1676) (Knuttel and van Hoeven no. 11410 [pp. 31–32]. Haeghsche verdedigingh, ofte het toegeschoven swart toneel-gordyn, voor de heeren gebroederen . . . de Witt (Knuttel and van der Hoeven no. 11410a) is a counter version from the same year.

  29. 29. For the broader picture of the functions of Dutch portraiture in the seventeenth century, see Ann Jensen Adams, Public Faces and Private Identities: Portraiture and the Production of Community (Cambridge: Cambridge University Press, 2009), 1–58. 

Bibliography

Adams, Ann Jensen. Public Faces and Private Identities: Portraiture and the Production of Community. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.

Bruijnen, Yvette, and Michel van de Laar. “Geschreven, gestempeld of geplakt: Verscholen informatie op de keerzijde van schilderijen.” Bulletin van het Rijksmuseum 54 (2006): 428–49.

Cilleßen, Wolfgang, and Rolf Reichardt. “Satirische Begräbnis-Rituale in der revolutionären Bildpublizistik 1786–1848.”In Symbolische Politik und politische Zeichensysteme im Zeitalter der französischen Revolutionen (1789–1848). Edited by Rolf Reichardt et al., 17–81. Münster: Rhema, 2005.

Erben, Dietrich. “Die Pyramide Ludwigs XIV. in Rom: Ein Schanddenkmal im Dienst diplomatischer Vorherrschaft.” Römisches Jahrbuch der Bibliotheca Hertziana 31 (1996): 427–58.

Geyl, Pieter. “De Witten-oorlog: Een pennestrijd in 1757.” Mededelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, afdeling Letterkunde, Nieuwe reeks 16, no. 10 (1953): 377–526.

Grijzenhout, Frans. Feesten voor het Vaderland: Patriotse en Bataafse feesten 1780–1806. Zwolle: Waanders, 1989.

Grijzenhout, Frans. “Tempel voor Nederland: De Nationale Konst-Gallerij in ’s-Gravenhage.” Nederlands Kunsthistorische Jaarboek 35 (1984): 1–75.
http://dx.doi.org/10.1163/22145966-90000583

Haks, Donald. Vaderland en vrede 1672-1713: publiciteit over de Nederlandse Republiek in oorlog Hilversum: Verloren, 2013.

Haan, J. de. “Van staatsgezind tot liberaal: De beeldvorming over Johan de Witt in de revolutietijd (1757–1840).” Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden 120 (2005): 28–47.

Hoeven, Emanuel van der. Leeven en dood der doorlugtige heeren gebroeders Cornelis de Witt . . . en Johan de Witt . . . 2 vols. Amsterdam: Jan ten Hoorn, 1705.

Knuttel, W. P. C., and H. van der Hoeven. Catalogus van de pamfletten-verzameling berustende in de Koninklijke Bibliotheek. 9 vols. Utrecht: HES Publishers, 1978.

Leeb, I. Leonard. The Ideological Origins of the Batavian Revolution. The Hague: Nijhoff, 1973.
http://dx.doi.org/10.1007/978-94-010-2493-8

Loon,Gerard van. Beschryving der Nederlandsche historipenningen . . .4 vols. ’s-Gravenhage: Christiaan van Lom et al., 1723–31.

Luttervelt, Remmet van. “Herinneringen aan Johan en Cornelis de Witt in het Rijksmuseum.” Bulletin van het Rijksmuseum 8 (1960): 27–63.

Luttervelt, Remmet van. “Herinneringen aan Michiel de Ruyter in het Rijksmuseum.” Bulletin van het Rijksmuseum 5 (1957): 28–70.

Melles, J. Joachim Oudaan, heraut der verdraagzaamheid, 1628–1692. Utrecht: Kemink, 1958.

Nierop, Henk van. “Profijt en propaganda: Nieuwsprenten en de verbeelding van het nieuws.” In Romeyn de Hooghe: De verbeelding van de late Gouden Eeuw, edited by Henk F. K. van Nierop et al., 66–85. Zwolle: Waanders, 2008.

Oudaen, Joachim. Haagsche broeder-moord, of Dolle blydschap: Treurspel. 1673 (published 1712).Edited by Netherlandish Studies Group. Utrecht: Instituut De Vooys, 1982.

Panhuysen, Luc. De Ware Vrijheid: De levens van Johan en Cornelis de Witt. Amsterdam and Antwerp: Atlas, 2005.

Prud’homme van Reine, Ronald. Moordenaars van Jan de Witt: De zwartste bladzijde van de Gouden Eeuw. Utrecht, Amsterdam, and Antwerp: De Arbeiderspers, 2013.

Raupp, Hans-Joachim. “‘Trucidata Innocentia’: Die Verurteilung des Oldenbarnevelt bei Joost van den Vondel und Cornelis Saftleven.” In Wort und Bild in der niederländischen Kunst und Literatur des 16. und 17. Jahrhunderts. Edited by Justus Müller Hofstede and Herman W. J. Vekeman, 209–19. Erftstadt: Lukassen, 1984.

Reinders, Michel. Gedrukte chaos: Populisme en moord in het Rampjaar 1672, Amsterdam: Balans, 2010.

Scharloo, Marjan. “Majesteitsschennis in metaal?” In Hulde!: Penningkunst in De Gouden Eeuw. Edited by Jan Pelsdonk and M. Plomp, 25–39. Haarlem: Teylers Museum / Zwolle: Wbooks, 2012.

Seifert, Christian Tico. Pieter Lastman: Studien zu Leben und Werk; Mit einem kritischen Verzeichnis der Werke mit Themen aus der antiken Mythologie und Historie. Petersberg: Michael Imhof, 2011.

Sypesteyn, C. H. C. A. van. Cornelis en Johan de Witt: Portretten en historieprenten. ’s-Gravenhage: W. P. van Stockum, 1929.

Thiel, P. J. J. van, and C. J. de Bruyn Kops. Prijst de lijst: De Hollandse schilderijlijst in de zeventiende eeuw. Exh. cat. Amsterdam: Rijksmuseum, 1984.

Valckenier, Pieter. ‘t Verwerd Europa, ofte politijke en historische beschryvinge der waare fundamenten en oorsaken van de oorlogen en revolutien in Europa . . . 2nd ed. 3 vols. Amsterdam: Hendrik and Dirk Boom, 1675.

Vroom, Wim H., Het wonderlid van Jan de Witt en andere vaderlandse relieken. Nijmegen: SUN, 1997.

Wagenaar, Jan. Vaderlandsche Historie. 2nd ed. Vol. 13. Amsterdam: Johannes Allart, 1794.

Warnke, Martin, and Hendrik Ziegler, eds. Handbuch der politischen Ikonographie. 2 vols. Munich: Beck, 2011.

Imprint

Review: Peer Review (Double Blind)
DOI: 10.5092/jhna.2015.7.1.4
License:
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
Recommended Citation:
Frans Grijzenhout, "Between Memory and Amnesia: The Posthumous Portraits of Johan and Cornelis de Witt," Journal of Historians of Netherlandish Art 7:1 (Winter 2015) DOI: 10.5092/jhna.2015.7.1.4